آرتروز یا ساییدگی مفصل، بیماری پیش رونده‌ای است که زمینه ساز آن، تخریب و فرسایش غضروف مفصلی است. غضروف بافتی لغزنده است که انتهای استخوان‌ها را در یک مفصل می‌پوشاند؛ و به دلیل ماهیت لغزندگی، موجب می‌شود استخوان‌ها بر روی هم حرکتی آسان داشته باشند (با توجه به توضیحات ارائه شده، تصور کنید در صورت صدمه به غضروف، چه وضعیتی در حرکت استخوان‌ها ایجاد خواهد شد).

رفته رفته در اثر پیشرفت تحلیل غضروف مفصلی، مفصل و استخوان‌های مربوطه نیز درگیر می‌شوند و التهاب بافت‌های اطراف را ایجاد می‌کنند. غضروف بافتی است بدون عروق خونی، و فاقد عصب. به دلیل عدم خونرسانی، ترمیم خود به خودی غضروف امکان پذیر نیست و به دلیل فقدان عصب در صورت آسیب، دردی احساس نخواهد شد؛ به همین دلایل، روند تخریب غضروف سریع و بی علامت خواهد بود.این بیماری بسیار شایع است و در اغلب افراد بالای ۶۵ سال دیده می‌شود (همه افراد مبتلا به آرتروز، علامت دار نیستند).

این عارضه ممکن است هر یک از مفاصل بدن را درگیر سازد ولی شایع‌ترین مفاصل درگیر آرتروز، مفصل ران، ستون فقرات، دست و زانو هستند که البته به جرأت می‌توان گفت: متداول ترین و ناتوان کننده ترین آرتروز، آرتروز زانو است.

فرق آرتروز و آرتریت چیست؟

آرتريت به التهاب مفاصل گفته می‌شود. اين بیماری با درد، تورم، سفتی و داغی در مفاصل آسيب ديده، وجود دارد. آرتريت ممكن است با برخی مشکلات کانند آسيب ديدگی، عفونت، اختلالات متابوليكی، يك سيستم ايمنی فعال و حتی مشكلات ناشی از وزن اشتباه گرفته شود.

آرتروز یکی از انواع آرتریت است. آرتروز بیماری ديگری برای عارضه اوستئوآرتريت است كه يک بيماری غيرالتهابی در مفاصل است و طی آن غضروف مفاصل تخريب می‌شود. اين بيماری تحليل‌برنده در‌نتيجه آسيب‌ديدگی، افزايش سن و كشيدگی يا پارگی طولانی‌مدت غضروف در مفاصل بروز می‌كند و سبب ايجاد درد و سفتی مفاصل می‌شود.

علائم آرتروز چیست؟

انواع نشانه های آرتروز و چگونگی بروز آن‌ها، بسته به نوع آرتروز متفاوت است. علائم آرتروز می‌تواند به تدریج یا ناگهانی ایجاد شود، اگر کسی هر یک از چهار علایم آرتروز هشدار دهنده‌ی اصلی زیر را تجربه کند، باید به پزشک مراجعه کند.

• درد: درد آرتروز می‌تواند ثابت یا متغیر باشد.
• تورم: در برخی از انواع آرتروز، پوست روی مفصل آسیب دیده قرمز و متورم و گرم می‌شود.
• سفتی و خشکی مفصل: خشکی مفصل یک علامت معمول است که پس از بیدار شدن از خواب در صبح، یا پس از نشستن طولانی مدت پشت میز، رانندگی طولانی مدت و بعد از ورزش رخ می‌دهد.
• اختلال در حرکت مفصل: حرکت دردناک مفصل یا خشکی و درد هنگام بلند شدن از روی صندلی می‌تواند نشان دهنده‌ی آرتروز باشد.

انواع آرتروز

آرتروز در دسته بیماری‌های روماتیسمی قرار دارد. این بیماری‌ها صدها نوع مختلف دارند. برخی از رایج‌ترین و معروف‌ترین آن‌ها به شرح زیر هستند:

• آرتریت روماتوئید: این بیماری در دسته بیماری‌های خودایمنی قرار دارد. به این ترتیب که سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با عفونت‌های احتمالی موجود در بدن شروع به حمله و آسیب رساندن به مفاصل و بافت‌های سالم بدن می‌کند. این بیماری در زنان باردار بسیار شایع است.
• فیبرومیالژی: این بیماری نوعی اختلال مزمن به شمار می‌رود و بیشتر بر روی بافت‌هایی از استخوان تاثیر می‌گذارد که نقش پشتیبان حرکتی را برای استخوان دارند. از این رو حرکت فرد را توام با درد و ناراحتی قرار داده و برای وی تاثیراتی از جمله اختلال در خواب به همراه دارد.
• نقرس: نقرس یک بیماری است که در آن سطح اوریک‌اسید بدن بالاتر از حد نرمال است. این اوریک اسید اضافی در مفصل و مایع مفصلی تجمع یافته و موجب بروز کریستال اوریک اسید می‌شود. نتیجه این تجمع بروز آرتروز شدید است. نقرس به طور رایج و معمول از شست پا شروع می‌شود.
• آرتروز عفونی:یک ویروس عفونی یا باکتریایی مانند بیماری لایم می‌تواند موجب بروز آرتروز عفونی شود. آنتی‌بیوتیک‌ها می‌توانند در صورتی که بیماری به درستی و سرعت تشخیص داده شده باشد، از ادامه یافتن آن جلوگیری کرده و به آغاز روند درمان بیمار کمک کنند.
• روماتیسم مفصلی نوجوانی:یکی از شایع‌ترین نوع آرتروز در کودکان رخ می‌دهد. بروز درد، خشکی مفاصل، تورم و عدم توانایی در انجام عملکردهای روزانه از جمله آسیب‌ها و عوارض نتاشی از روماتیسم مفصلی نوجوانی است.
• آرتروز پسوریاتیک:بیماری پسوریازیس نوعی اختلال پوستی است. افراد مبتلا به این بیماری در تهدید ابتلا به بیماری آرتروز پسوریاتیک نیز به سر می‌برند. این بیماری اغلب مفاصل انگشتان دست و پا را درگیر می‌کند.

آرتروز استخوانی

استئوآرتریت، یا آرتروز استخوانی که از این بیماری با نام مفصل تحلیل رفته نیز یاد می‌شود. این بیماری شایع‌ترین نوع آرتروز است که بیشتر در افراد مسن رخ می‌دهد. استئوآرتریت از راه تاثیرگذاری بر غضروف سبب از بین رفتن تدریجی آن می‌شود. لذا دو استخوان بدون بافت ژله‌ای که پیش‌تر آن‌ها را احاطه کرده و از آن‌ها محافظت می‌کرد به صورت مستقیم بر روی یکدیگر قرار گرفته و ساییده می‌شوند. این موضوع سبب ایجاد ضعف در آن ناحیه از استخوان‌ها می‌شود.

مشاهده بهترین تجهیزات فیزویوتراپی و توانبخشی 

آرتروز زانو

همانطور که پیش‌تر اشاره شد، یکی از رایج‌ترین قسمت‌هایی که دچار آرتروز می‌شود، زانو است. کشکک زانو مفصلی است که به صورت مداوم در حال حرکت است. لذا زمانی که به یکی از انواع آرتروز دچار می‌شود، بسیار سریع و شدید خود را نمایان ساخته و در انجام فعالیت‌های ساده و روزانه اشخاص مشکلاتی به وجود می‌آورد.

آرتروز دست

پس از زانو یکی دیگر از قسمت‌هایی که به آرتروز منجر می‌شود، دست است. رایج‌ترین بیماری آرتروز که سبب از بین رفت بافت غضروف می‌شود، در دست، مچ، ساعد و نواحی دارای مفصل دست صورت می‌گیرد. ورم مفصل، ساییدگی و پارگی تاندون در این ناحیه از آسیب‌هایی است که آرتروز دست به همراه دارد.

علل مسبب این بیماری به شرح زیر است:

• زنان به واسطه فعالیت‌هایی که انجام می‌دهند بیش از مردان به این بیماری دچار می‌شوند
• افزایش سن یکی از عواملی است که منجر به بروز این بیماری می‌شود
• انجام ورزش‌های اشتباه یا فعالیت‌های آسیب زننده برای طولانی مدت
• ژنتیک یا سابقه خانوادگی در این بیماری
• ضربه خوردن یا ایجاد جراحت و عفونت در این ناحیه

درمان قطعی آرتروز چیست ؟

به طور کلی نمی‌توان آنچه که به طور طبیعی با آن زاده شده‌ایم را با موارد مصنوعی جایگزین کرده و یا با دارو و درمان به حالت قبلی بازگردانیم. بنابراین لازم است در حفظ هرآنچه که طبیعت به ما داده است کوشا باشیم. اما در مسیر درمان آرتروز داورهایی هستند که به تشکیل مجدد بافت غضروف کمک می‌کنند. مفاصل را تقویت کرده و از ساییدگی استخوان‌ها جلوگیری می‌کنند. همچنین فیزیوتراپی یکی دیگر از راهکارهایی است که به انجام فعالیت‌های بدنی صحیح کمک کرده و موجب می‌شود فرد استخوان‌ها و مفاصل خود را در جهت ترمیم هدایت نماید.

درمان آرتروز زانو

اما با این حال درمان آرتروز زانو نیز راهکارهایی دارد. اگرچه در بسیاری از موارد، زانوی شخص مبتلا به این بیماری را جراحی می‌کنند، اما راهکارهایی نیز وجود دارند که سبب می‌شوند فرد از پیشرفت بیماری جلوگیری کرده و کارهایی را در جهت حفظ سلامت زانو انجام دهد. برای مثال استفاده از مکمل‌های غذایی گلوکزامین و کندرویتین به درمان ساییدگی زانو کمک می‌کنند. همچنین عدم انجام فعالیت‌های ورزشی سنگین یا بالا و پایین رفتن از پله، سربالایی و سراشیبی همگی کارهایی هستند که می‌توان تا بهبودی کامل زانو از انجام آن‌ها اجتناب کرد. همچنین قرص‌های ضذ التهاب عاری از استروئید نیز وجود دارند. مواردی مانند ناپروکسین یا ایبوپروفن که مصرف آن‌ها به افزایش قدرت مفاصل کمک شایانی می‌کند.

آرتروز هم مانند دیگر بیماری ها احتیاج به مراقبت و  رعایت رژیم های غذایی خود را دارد. برای کاهش علائم بیماری و درمان قطعی آن، مراعات کردن یک سری از رژیم ها و پرهیزها لازم است. مصرف برخی از موادغذایی در التهاب استخوان و عود کردن بیماری بی تاثیر نیست. برای شناخت این مواد غذایی و پرهیز از خوردن آن ها باید با یک مشاور تغذیه در ارتباط بود .