در بیماری گیلن باره، سیستم ایمنی بدن به اعصاب حمله می کند و باعث ایجاد ضعف در ماهیچه ها، بی حسی، گزگز وگاهی اوقات و به ندرت فلج شدن اندام ها می گردد.

سوزش و حالت خواب رفتگی ناگهانی در پا و انتقال این حس در نقاط مختلف بدن، یکی از علایم بارز گیلن باره است که در صورت تشخیص و درمان به موقع، تا سقف ۹۷% قابل معالجه است اما در صورت عدم تشخیص و درمان به موقع ممکن است، مشکل تنفسی ایجاد کرده و بدن را ضعیف کند.

سندروم گیلن باره چیست؟

سندروم گیلن باره یک بیماری خودایمنی نادر و جدی است، که می‌تواند بر روی هر قسمت از سیستم عصبی خارج از مغز و نخاع تاثیر بگذارد. به این بخش، سیستم عصبی محیطی می‌گویند. یک بیماری خود ایمنی باعث می‌شود تا سیستم ایمنی بدن به گروه‌های خاصی از سلول‌های سالم حمله کرده و آن ها را از بین ببرد.

در این سندروم به غلاف میلین اعصاب محیطی حمله می‌کند. غلاف‌های میلین، آکسون‌های اعصاب را می‌پوشانند. میلین به این پسوندهای نازک و طولانی سلول های عصبی کمک می‌کند تا پیام را منتقل کنند. در برخی موارد، سندروم گلین باره به خود آکسون ها نیز حمله می‌کند.

این آسیب از ارسال اطلاعات خاص اعصاب مانند احساس لمس به نخاع و مغز جلوگیری می‌کند. این امر باعث احساس بی‌حسی می‌شود. علاوه بر این، مغز و نخاع دیگر نمی‌توانند سیگنال‌ها را به بدن منتقل کنند که منجر به ضعف عضلات می شود. هر کسی که احساس سوزن‌سوزن شدن و ضعف غیرقابل توضیح دارد، باید در اسرع وقت تحت مراقبت‌های پزشکی قرار گیرد.

این اختلال معمولا چند روز یا چند هفته پس از عفونت دستگاه تنفسی یا دستگاه گوارش ظاهر می‌شود. جراحی یا واکسیناسیون به‌ندرت می‌تواند سندرم گیلن باره را تحریک کند. اخیرا گزارش شده که پس از آلودگی به ویروس زیکا، افرادی دچار این سندروم شده‌اند. این روزها پژوهشگران در حال تحقیق هستند و معتقدند که ممکن است سندرم گیلن باره پس از عفونت کووید ۱۹رخ دهد.

پیش آگهی سندروم گیلن باره :

این بیماری دارای سه مرحله حاد، نقاهت و بهبودی است.
معمولا افراد و کودکان مبتلا به گیلن باره بهبود می یابد اما زمان آن متغیر بوده و بازی زمانی کوتاه تا دوساله را در بر می گیرد.
گاهی اوقات در مواردی، شاهد عود این بیماری هستیم.

تشخیص گیلن باره :

پزشک با دیدن علائمی مانند ضعف یا مور مور شدن پاها در ابتدا به گیلن باره شک می کند.
در قدم بعد، آزمایشاتی مانند گرفتن مایع مغزی – نخاعی از قسمت پشت را انجام خواهد داد.
دو آزمایش دیگر هم انجام می شود که شامل بررسی الکترونیکی عضله و آزمایش سرعت هدایت عصب است.
این آزمایش ها برای بررسی نحوه ارسال پیغام از طریق اعصاب به دست ها و پاها انجام می شوند.

 مراقبت های پرستاری و درمانی سندروم گیلن باره :

با توجه به این مورد که هنوز درمان قطعی برای سندروم گیلن باره وجود ندارد، مراقبت های پرستاری در حیطه مراقبت از کودکان مبتلا به گیلن باره بسیار اساسی و کلیدی بوده و شامل مواردی است که در ادامه به آن اشاره می گردد:

۱.بررسی مداوم وضعیت تنفسی و درمان های تنفسی با تهویه مکانیکی مناسب جهت حمایت از عملکرد های ریوی و روند اکسیژن رسانی به میزان کافی

۲.لوله گذاری الکتیو یا غیر اورژانس قبل از خستگی مفرط عضلات تنفسی به دلیل جلوگیری از اختلال عملکرد های خودکار

۳.استفاده از داروهای ضد انعقاد، جوراب های الاستیکی بلند و پوتین های فشاردهنده مخصوص به منظور جلوگیری از عوارضی همچون بی حرکتی، آمبولی ریه و ترومبوز

با استفاده از دستگاه بالابر بیمار میتوان سالمندان را بدون آسیب از جایی به جای دیگر جابجا کرد

۴‌.کنترل مستمر خطرات قلبی – عروقی از طریق دستکاه الکتروکاردیوگرام در سندروم گیلن باره

۵.کنترل افت فشار خون با افزایش میزان مایعات از طریق تزریق در رگ (IV)

۶.پرستار کودک مبتلا به سندروم گیلن باره در تلاش است تا عضلات کودک را فعال نگه دارد، به همین منظور از حرکات فیزیوتراپی کمک میگیرد و دست و پای کودک را فعال نگه می دارد.

۷.کودک مبتلا به سندروم گیلن باره به علت ضعف عضلاتی که دارد، ممکن است در روند بیماری دچار بی اختیاری ادرار شود که کاملا طبیعی است و با بهبود روند بیماری، بهبود می یابد اما به علت بی اختیاری ادراری که دارد، بیشتر در معرض عفونت های ادراری است و پرستار نظافت شخصی بیمار را در نظر دارد و این امر را به خاطر می سپارد.

۸.رژیم غذایی کودک مبتلا به گیلن باره باید سرشار از میوه و سبزی باشد، به این دلیل که این کودکان بیش از سایر کودکان در معرض یبوست هستند.

۹.کودک مبتلا به گیلن باره به علت ضعف عضلانی و محدودیت حرکتی که برایش ایجاد می شود، ممکن است که در معرض افسردگی باشد. پرستار کودک مبتلا به گیلن باره در تلاش است که با فراهم آوردن محیط شاد و بازی های کودکانه، نیاز کودک را تاحد زیادی برآورده سازد و کتاب هایی به او هدیه می دهد تا علاوه بر یادگیری هرچه بیشتر درمورد بیماری که درگیر آن است، راهکارهای مقابله با آن و روش های کمک درمانی را بیاموزد.

۱۰.پرستار کودک مبتلا به گیلن باره می داند که به دلیل ضعف عضلات کودک باید از محیط های پرخطر و مکان های مرتفع که خطر افتادن وجود دارد، اجتناب کند.

علائم  و نشانه های گیلن باره

سندرم گیلن باره اغلب با گزگز و ضعف از پاها شروع می‌شود و به بالای بدن و بازوها گسترش می‌یابد. در حدود ۱۰٪ از افراد مبتلا به این اختلال، علائم از بازوها یا صورت شروع می‌شوند. با پیشرفت این سندورم، ضعف عضلانی می‌تواند به فلج تبدیل شود. علائم سندرم گیلن باره ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• خارش، احساس سوزن شدن در انگشتان دست، انگشتان پا، مچ پا یا مچ دست
• ضعف در پاها که به قسمت بالاتنه گسترش می‌یابد
• راه رفتن ناپایدار یا ناتوانی در راه رفتن یا بالا رفتن از پله‌ها
• مشکل در حرکات صورت، از جمله گفتار، جویدن یا بلعیدن
• دو بینی یا عدم توانایی حرکت چشم‌ها
• درد شدید یا گرفتگی عضله که بیشتر در شب پدید می‌آید
• مشکل در کنترل مثانه یا عملکرد روده
• ضربان قلب سریع
• فشار خون کم یا زیاد
• مشکل تنفس

افراد مبتلا به سندرم گیلن باره معمولا مهم‌ترین مراحل ضعف خود را طی دو هفته پس از شروع علائم تجربه می‌کنند. اگر در انگشتان پا یا انگشتان دست خود گزگز خفیفی دارید که به نظر نمی‌رسد گسترش یابد یا بدتر شود، حتما به پزشک مراجعه کنید. اگر هرکدام از این علائم یا نشانه‌های شدید را دارید، سریعا به اورژانس مراجعه کنید:

• سوزن سوزن شدنی که از پاها یا انگشتان شما شروع می شود، سپس به سمت بالای بدن شما حرکت می‌کند.
• سوزن سوزن شدن یا ضعف که به سرعت در حال گسترش است.
• مشکل گرفتگی نفس یا تنگی نفس هنگام صاف خوابیدن
• حس خفگی در هنگام قورت دادن بزاق

سندرم گیلن باره یک بیماری جدی است، که نیاز به بستری فوری در بیمارستان دارد، زیرا می‌تواند به سرعت بدتر شود. هرچه درمان مناسب زودتر آغاز شود، احتمال دریافت نتیجه‌ مناسب بیشتر خواهد بود.

عوامل خطر برای سندروم گیلن باره

سندرم گیلن باره می‌تواند تمام گروه‌های سنی را تحت تاثیر قرار دهد. اما با افزایش سن، خطر آن هم افزایش می‌یابد. همچنین خطر آن در مردان بیشتر از زنان است. این بیماری ممکن است توسط موارد زیر ایجاد یا تشدید شود:

یکی از بهترین روش های برای مراقبت از سالمندان استفاده از صندلی انتقال بیمار برای حرکت سالمندان میباشد

• عفونت کمپیلوباکتر، نوعی باکتری در مرغ‌های نپخته
• واکسیناسیون آنفلوانزا یا واکسیناسیون کودکان (به ندرت)
• ویروس آنفولانزا
• سیتومگالوویروس
• ویروس اپشتین بار
• ویروس زیکا
• هپاتیت A ، B ، C و E
• HIV
• پنومونی مایکوپلاسما
• عمل جراحی
• ضربه
• لنفوم هوچکین
• ویروس کرونا

عوارض سندروم گیلن باره

سندرم گیلن باره بر اعصاب شما تاثیر می‌گذارد. از آنجاییکه این سندرم اعصاب، حرکات و عملکردهای بدن شما را کنترل می‌کنند، افراد مبتلا به این بیماری ممکن است موارد زیر را تجربه کنند:

1. مشکلات تنفسی: ضعف یا فلج می‌تواند به ماهیچه‌هایی برسد که تنفس شما را کنترل می‌کنند. در واقع این مشکل یک عارضه بالقوه کشنده است. حداکثر ۲۲٪ از مبتلایان به سندرم گیلن باره در هفته اول که برای معالجه در بیمارستان بستری هستند، برای نفس کشیدن به‌طور موقت به دستگاه نیاز دارند.
2. بی حسی: اکثر افراد مبتلا به سندرم گیلن باره به طور کامل بهبود می‌یابند، یا فقط ضعف اندک، بی‌حسی یا گزگز در آن‌ها باقی می‌ماند.
3. مشکلات قلب و فشار خون: نوسانات فشار خون و ریتم نامنظم قلب (آریتمی‌های قلبی) از عوارض جانبی رایج سندرم گیلن باره است.

درد: یک سوم افراد مبتلا به این سندروم، درد عصبی شدیدی را تجربه می‌کنند، که ممکن است با دارو کاهش یابد.

4. مشکلات روده و مثانه: ممکن است تنبلی روده و احتباس ادرار از سندرم گیلن باره ناشی شود.
5. لخته شدن خون: افرادی که به دلیل سندرم گیلن باره بی حرکت هستند، در معرض خطر ایجاد لخته خون قرار می‌گیرند. تا زمانی که نتوانید به طور مستقل راه بروید، ممکن است مصرف داروهای رقیق کننده خون و پوشیدن جوراب‌های ساپورت توصیه شوند.
6. زخم: همچنین بی‌تحرک بودن شما را در معرض خطر ایجاد زخم بستر قرار می‌دهد. تغییر مکان مکرر به جلوگیری از این مشکل کمک می‌کند.

علائم سندرم گیلن باره به طور قابل توجهی خطر عوارض جدی طولانی مدت را افزایش می‌دهند. همچنین به ندرت ممکن است مبتلایان در اثر عوارضی مانند سندرم دیسترس تنفسی و حملات قلبی، دچار مرگ شوند.

راه های تشخیص سندرم گیلن باره

در ابتدا تشخیص سندرم گیلن باره دشوار است. به این دلیل که علائم آن بسیار شبیه سایر اختلالات عصبی یا شرایطی است که بر سیستم عصبی تاثیر می‌گذارند. این اختلالات و شرایط شامل بوتولیسم، مننژیت و مسمومیت با فلزات سنگین هستند. مسمومیت با فلزات سنگین ممکن است در اثر موادی مانند سرب، جیوه و آرسنیک ایجاد شود.

پزشک در مورد علائم خاص و سابقه پزشکی شما سوال خواهد کرد. در مورد علائم غیرمعمول، هرگونه بیماری، عفونت اخیر یا قدیم، با پزشک صحبت کنید. آزمایش هایی که برای کمک به تایید تشخیص استفاده می‌شوند، در زیر شرح داده شده‌اند:

1. آنالیز مایع نخاعی

این آزمایش شامل برداشتن مقدار کمی مایع مغزی نخاعی از کمر است. سپس مایع مغزی نخاعی برای تشخیص سطح پروتئین آزمایش می‌شود. معمولا در مایع مغزی نخاعی افراد مبتلا به سندرم گیلن باره، سطح پروتئین بالاتر از حد طبیعی است.

2. الکترومیوگرافی (EMG)

الکترومیوگرافی یک آزمایش عملکرد عصبی است. این آزمایش، فعالیت الکتریکی عضلات را می‌خواند، تا به پزشک شما کمک کند که بفهمد ضعف عضلانی شما ناشی از آسیب عصبی است یا آسیب عضلانی.

3. آزمایش های هدایت عصبی

ممکن است از آزمون‌های سرعت هدایت عصبی برای بررسی میزان پاسخ عصب‌ها و عضلات، به پالس‌های کوچک الکتریکی استفاده شود.

درمان سندرم گیلن باره

سندرم گیلن باره یک روند التهابی خود ایمنی است که خود به خود برطرف می‌شود. با این حال، هر کسی که به این بیماری مبتلا باشد، باید برای مشاهده دقیق در بیمارستان بستری شود. علائم می‌توانند به سرعت بدتر شده و در صورت عدم درمان، کشنده باشند. در موارد شدید، افراد بیمار می‌توانند به فلج کامل بدن مبتلا شوند. اگر فلج بر دیافراگم یا عضلات قفسه سینه تاثیر بگذارد و از تنفس مناسب جلوگیری کند، این وضعیت می‌تواند تهدید کننده زندگی باشد.

هدف از درمان سندروم گیلن باره، کاهش شدت حمله ایمنی و پشتیبانی از عملکردهای بدن شما مانند عملکرد ریه است، در حالیکه سیستم عصبی شما بهبود می‌یابد. درمان می تواند شامل پلاسمافرز و ایمونوگلوبولین داخل وریدی (IVIG) باشد:

1. پلاسمافرز (تبادل پلاسما)

سیستم ایمنی بدن آنتی بادی تولید می‌کند، یعنی پروتئین‌هایی که به طور معمول به باکتری‌ها، ویروس‌ها و سایر مواد مضر خارجی حمله می‌کنند. سندرم گیلن باره زمانی اتفاق می‌افتد که سیستم ایمنی بدن شما به اشتباه آنتی بادی‌هایی تولید کند که به اعصاب سالم سیستم عصبی شما حمله می‌کنند.

هدف از پلاسمافرز، از بین بردن آنتی بادی‌های حمله‌کننده به اعصاب خون است. در طی این روش، دستگاهی برای از بین بردن خون از بدن شما استفاده می‌شود. این دستگاه آنتی بادی‌ها را از خون شما خارج می‌کند و سپس خون را به بدن شما برمی‌گرداند.

2. ایمونوگلوبولین داخل وریدی (IVIG)

ایمونوگلوبولین حاوی آنتی‌بادی‌های طبیعی و سالم است. دوزهای بالای ایمونوگلوبولین می‌تواند به انسداد آنتی بادی‌های ایجاد کننده سندرم گیلن باره کمک کند. پلاسمافرز و ایمونوگلوبولین داخل وریدی به یک اندازه موثر هستند. این شما و پزشک تان هستید که تصمیم می‌گیرید بهترین روش درمانی کدام باشد.

سایر درمان‌ها

بیماران مبتلا به سندروم گیلن باره معمولا دچار بی‌حرکتی می‌شوند، گاهی نیز درد زیادی دارند، در نتیجه برای تسکین درد و جلوگیری از لخته شدن به شما دارو داده می‌شود. همچنین احتمالا کاردرمانی و فیزیوتراپی نیز پیشنهاد می‌گردد. در مرحله حاد بیماری، مراقبان به طور دستی دست‌ها و پاهای شما را حرکت می‌دهند، تا انعطاف‌پذیر باشند. به‌منظور تقویت عضلات و بازگشت به طیفی از فعالیت‌های زندگی روزمره، درمانگران در برخی موارد، مثل لباس پوشیدن هم به بیمار کمک می‌کنند.